برگزاری کارگاه «تفکر سیستمی در حل مسائل سازمانی در سازمان‌های بهداشتی و درمانی» ویژه مدیران میانی در دانشگاه علوم پزشکی تهران

به گزارش سینا رسانه دانشگاه علوم پزشکی تهران معاونت توسعه مدیریت و برنامه‌ریزی منابع، در این کارگاه که یکشنبه ۱۷ تیر ۱۴۰۳ در سالن G۶ سازمان مرکزی دانشگاه برگزار شد؛ عناوین تعریف و اهمیت مدیریت در نظام سلامت، وظایف مدیران سلامت، شاخص‌های ارزشیابی مدیران سلامت، عوامل مؤثر بر عملکرد مدیران سلامت، تعریف سیستم و اجزای آن، تئوری سیستم‌ها در مدیریت و ویژگی‌های آن، اهمیت رویکرد سیستمی در مدیریت سلامت، قوانین تفکر سیستمی، روش‌های توسعه تفکر سیستمی مدیران و تکنیک ۵ مرحله‌ای حل مسائل سازمانی با تفکر سیستمی بحث شدند. 

همچنین، اصول و قوانین مهمی که مدیران باید به هنگام تصمیم‌گیری برای حل مسئله توجه کنند مثل اصل پاراتو، اثر پروانه‌ای، اثر دومینو، اثر گلوله‌برفی، قانون مورفی، قانون پارکینسون، تئوری قوی سیاه، تئوری تلنگر، خطای علت واحد، خطای اقدام، خطای توهم بدن شناگر، خطای خستگی تصمیم و اصل زیان گریزی بیان شد و اهمیت توجه به آنها توضیح داده شد. سپس، مدیران به گروه‌های کوچک پنج‌نفره تقسیم شدند و به‌صورت عملی مراحل مختلف حل مسئله با رویکرد سیستمی تمرین و نتایج کار را ارائه کردند.

پنج نکته کلیدی کارگاه اصول و قوانین مدیریت در نظام سلامت؛ مدیریت فرایند برنامه‌ریزی، سازماندهی، رهبری و کنترل کارها و استفاده بهینه از منابع برای افزایش بهره‌وری سازمان است. مدیریت فرایندی است که به‌وسیله آن مدیر اهداف سازمان را مشخص می‌کند برای رسیدن به این اهداف برنامه‌ریزی می‌کند، کارکنان را استخدام می‌کند، هماهنگی‎های لازم را بین آنها برقرار می‌سازد، منابع را در اختیار کارکنان قرار می‌دهد، فعالیت‌های کارکنان را هدایت و رهبری می‌کند، و کنترل و نظارت کافی بر فعالیت‌های آنها دارد. هدف مدیریت افزایش بهره‌وری سازمان است، تصمیم‌گیری Decision making یکی از وظایف مدیران است که نقش بسزایی در موفقیت یا شکست آنها در اداره سازمان‌های بهداشتی و درمانی دارد. تصمیم‌گیری فرایند انتخاب یک گزینه از بین گزینه‌های متعدد موجود است. تصمیم‌گیری فرایند انتخاب یک راهکار از میان راهکارهای موجود برای حل یک مسئله است. مسئله شکاف بین وضعیت موجود و وضعیت مطلوب است. حل مسئله Problem solving فرایند یافتن راه‌حل برای کاهش فاصله بین شرایط فعلی و شرایط ایده‌آل است، سازمان یک سیستم اجتماعی است که از دو یا چند نفر تشکیل شده تا به‌صورت هدفمند و هماهنگ برای دستیابی به اهداف مشترک تلاش کنند. سازمان‌های بهداشتی و درمانی، سازمان‌های اجتماعی بسیار پیچیده، چند تخصصی، بوروکراتیک و با سازگاری و قابلیت تطبیق بسیار بالا هستند. مدیریت این سازمان‌ها بسیار تخصصی است و نیازمند یک سیستم مدیریت شامل توانمندسازها (مدیریت و رهبری، برنامه‌ریزی، یادگیری سازمانی، فرهنگ‌سازمانی، مدیریت کارکنان، مدیریت بیماران، مدیریت منابع و مدیریت فرایندها) و نتایج (نتایج کارکنان، نتایج بیماران و نتایج سازمان) است، تئوری سیستم‌ها به مدیران کمک می‌کند تا درک درست و روشنی از دستگاه‌های اجتماعی و جهان پیرامون خود داشته باشند. مدیران باید سیستم درست کنند. افراد داخل سیستم درست، اصلاح می‌شوند. سیستم بد کارکنان خوب را فرسوده می‌کند و بهره‌وری را کاهش می‌دهد. تفکر سیستمی، توانایی دیدن دنیا به‌صورت سیستمی پیچیده متشکل از اجزای مختلف مرتبط با هم است. در دیدگاه سیستمی، رابطه علت و معلول رابطه خطی نیست، بلکه یک رابطه متقابل است و مدل IDEAL مناصب تصمیم‌گیری در سازمان‌های بهداشتی و درمانی است که شامل مراحل شناسایی و تعریف مسئله Identify ، توسعه و ارزیابی راهکارها و انتخاب بهترین راهکار Develop ، اجرای راهکار Execute، ارزشیابی اثرات راهکار Asess و یادگیری Learning است. مدیران می‌توانند از تکنیک‌های نقشه مانع Obstacle map، کارت تخته داستان Card story boards، مسابقه سؤالات Questions race، انتقاد از یکدیگر Mud slinging، ایفای نقش Role playing و بارش افکار Brainstorming برای شناسایی مسئله استفاده کنند. سپس، با استفاده از تکنیک‌های پنج چرا Five Whys، پنج W و یک H و نمودار استخوان ماهی Fish bone diagram مسئله باید تحلیل و تعریف شود؛ است.